Oxytocine is het hormoon dat het lichaam zelf aanmaakt tijdens een bevalling, maar het is veel meer dan dat. Het is ook een neurotransmitter met een breed scala aan functies. Toch is oxytocine nog voornamelijk bekend als een belangrijk hormoon bij de bevalling van zoogdieren. Van mensen dus, en ook van honden.
Oxytocine vermindert stress, helpt bij het onderdrukken van angst en stimuleert het mechanisme van verdediging.
Bij de bevalling is oxytocine van groot belang. Het lichaam maakt het zelf aan en het veroorzaakt de contracties van het gladde spierweefsel van de baarmoeder tijdens de bevalling.

De productie van oxytocine tijdens een bevalling blijkt de hormoonhuishouding structureel te veranderen. Dat is de reden dat moeders na de eerste bevalling levenslang gevoeliger zijn voor babygehuil, iets dat geldt voor zowel mensen als dieren. Oxytocine zorgt tevens voor het stimuleren van de melkproductie, waardoor de toeschietreflex in werking treedt en de melk op gang komt. Het is al met al dus een belangrijke stof.
Dierenartsen (en ook humane artsen) vatten de werking vaak nogal kort samen: het wekt weeën op. En ja, dat klopt. Maar wat van belang is, is hoe ermee wordt omgegaan. Bij honden is het jarenlang gewoonte geweest een teef na de bevalling een spuit oxytocine te geven en als de pups niet vlot genoeg werden geworpen, kreeg ze ook tijdens de bevalling een spuit. Maar hoe goed is dat eigenlijk?

Bij vrouwen is er bij toediening hartbewaking voor moeder en kind. Bij honden wordt niet eens gebruik van een stethoscoop geadviseerd. 

Bij humane bevallingen blijkt oxytocine alleen te worden gegeven als er hartbewaking is voor zowel moeder als kind. De reden hiervoor is de reactie van het lichaam op de kunstmatige variant van oxytocine. Bij de natuurlijke vorm is de wee een peristaltische beweging, waarbij de baarmoeder van boven naar onderen in een golvende beweging samentrekt en op deze wijze de vrucht(en) naar buiten drijft. Maar bij de kunstmatige variant is dat niet zo. De baarmoeder trekt dan als een geheel samen. Bij meerdere malen toedienen gebeurt het ook regelmatig dat de baarmoeder verkrampt en tussentijds niet meer ontspant, zodat eventuele pups die boven de samengekrampte delen liggen niet meer kunnen indalen. Kunstmatig oxytocine toedienen is dus niet zonder gevaar.
Bij vrouwen is er bij toediening hartbewaking voor moeder en kind. Bij honden wordt niet eens gebruik van een stethoscoop geadviseerd. Oxytocine werd en wordt bij honden dus vaak gegeven zonder dat er echt over wordt nagedacht. Maar nog opvallender is de dosering. Wanneer een teef oxytocine krijgt van een dierenarts wordt er vrijwel altijd gevraagd naar het gewicht van de teef. Maar de bijsluiter leert dat het gewicht absoluut niet van belang is. Oxytocine is niet gerelateerd aan gewicht, het triggert in het lichaam een specifieke reactie, ongeacht of we met een chihuahua te doen hebben of met een mastiff.

De bijsluiter leert ons verder dat bijwerkingen alleen optreden bij overdosering. Dat betekent dat als er op gewicht wordt gespoten, de kans op overdosering levensgroot is! Want hoeveel mag een hond eigenlijk hebben van dat spul? We pakken de bijsluiter erbij. Daar lezen we dat 10 I.E. oxytocine gelijk is aan 1 ml.
Een hond mag 0,5 tot 3 I.E. per dier, dat is dus 0,05 ml tot 0,3 ml. Dat is tijdens de partus; erna is 1-3 I.E. toegestaan, 0,1 tot 0,3 ml. dus. Wie deze hoeveelheden tot zich door laat dringen zal zich realiseren dat de hoeveelheden die de meeste teven krijgen hier vér boven liggen.

Overdosering dus. Buiten het feit dat dit voor de teven niet erg aangenaam kan zijn geeft het ook risico’s op bijwerkingen. Welke zijn dat? We lezen:

• Kortdurende vasodilatatie ((bloedvatverwijding) en bloeddrukdaling
• Waterretentie (vocht vasthouden) 
• Hyperstimulatio uteri waardoor verlengde en vaak optredende contracties van de uterus (verlengde en heftige weeën, ook bekend als weeënstorm).
• Bij kramptoestand van de uterus kan de zuurstofvoorziening van de vrucht in gevaar worden gebracht.
• Beïnvloeding van de foetale circulatie.

Dat betekent dus in feite dat we hier te maken hebben met een zeer heftig middel dat over het algemeen in hoeveelheden wordt gegeven die vér boven de geadviseerde dosering liggen, met alle gevolgen van dien.
Middelen die de contracties van de baarmoeder dusdanig stimuleren dat de intervallen ertussen verkort worden brengen hierdoor risico’s voor de vrucht(en) met zich mee. Er bestaat groot risico op zuurstoftekort bij de vrucht, waardoor hersenbeschadigingen kunnen optreden en andere neurologische schade kan ontstaan.

Bij overleden pups bij een bevalling wordt zelden tot nooit gedacht dat de dood een mogelijk gevolg kan zijn van de gegeven oxytocine. 

Hoe groot die risico’s precies zijn is niet bekend omdat er geen enkel land is waar bijwerking moeten worden gemeld. En dat is dan nog los van het feit dat bij overleden pups bij een bevalling zelden tot nooit wordt gedacht dat de dood een mogelijk gevolg kan zijn van de gegeven oxytocine.
Bij een normale, natuurlijke bevalling bouwen de weeën op, nemen ze in intensiteit toe, stijgen ze steeds verder in heftigheid tot ze uitmonden in persweeën, waarna de pup wordt geboren. Er is een natuurlijke rust tussen elke samentrekking waarin zowel moeder als pup kunnen rusten en hun kracht verzamelen voor de volgende wee. Wanneer oxytocine wordt toegediend, gaat deze natuurlijke cyclus verloren en zijn de weeën onverbiddelijk, de ene na de andere, zonder rust. Tenzij er geen andere optie is zou elke dierenarts er daarom voor moeten pleiten een bevalling zo natuurlijk mogelijk te laten verlopen, zonder oxytocine. En als het wordt gegeven, dan in elk geval in de juiste, lage dosering!

Wat de weeën vaak goed ondersteunt is calcium. Het is belangrijk de teef vooraf niet op een voer te zetten met meer calcium, aangezien het lichaam dan de natuurlijk aanmaak zal verminderen. En tijdens de bevalling is die aanmaak juist hard nodig! Calcium toedienen tijdens de bevalling is echter een goed idee: de calcium werkt samen met de al aanwezige calcium in de teef om te zorgen voor goede, sterke weeën die op een natuurlijke wijze de pups uitdrijven. Calcium kan gegeven worden in diverse vormen: puppymelk, vanille-ijs, yoghurt of kwark, waarbij voor wat extra energie nog (druiven)suiker kan worden toegevoegd. Een natuurlijk middel dat veelal zeer effectief is en geen risico’s voor moeder en pups meebrengt.